ÇOCUK ORTOPEDİSİ

Düz tabanlık (Pes Planus): Düz taban tıbbi ismi ile ''pes planus'' ayak uzun kavsinin çökmesi anlamına gelir. Normal ayak yere basarken ayağın iç kenarı yere temas etmez, düz tabanlık olması halinde ise bu iç kenar yere temas etmeye başlar. Bu çökme değişik derecelerde olabildiği gibi kavsin tamamen ters dönmesi ile ileri derecelerde de ortaya çıkabilir. Çocuk hastalar en sık ortopedi polkliniklerine travma nedeni ile, ikinci sıklıkta ise düz tabanlık şikayeti ile getirilir ve ebebeynler için endişe verici bir durumdur. Anne babalar arasında yeni doğan veya yeni yürüyen çocuklarının düztaban olup olmadıkları konusundaki endişeleri yaygındır. Normal bir ayakta görülmesi gereken iç kavsi kendi çocuklarında göremeyince endişelenirler. Çoğunlukla çocuk yürüme çağına geldiğinde aileler tarafından içe basma şikayeti ile hekime başvuru olur. Ortopedi doktorunun muayenesi ile düz tabanlık tanısı konulur. Yürümeye başlayan çocukların ayakları genellikle doğumdan itibaren bulunan yağ yastıkçığı nedeni ile tombul görünümlüdür ve ayak tabanında kavis görülmez. Vücut ağırlığını yere aktaran ayaklar çocuklarda çok önem taşır. Genel olarak çocukların % 70-80 inde düztabanlık vardır. Bunun en önemli nedeni ayak tabanında bulunan ve 3 yaşına kadar azalarak devam eden yağ yastıkçığı varlığı ve ayak bileğini tutan bağların henüz tam gelişmemiş olmasıdır. 3 yaşından itibaren yağ yastığının kaybolması ve ayak bağlarının güçlenmeye başlaması ile 8 yaşına kadar genellikle çocuklarda ayak kavsi normal şeklini alır.

Düz tabanlığın 2 tipi vardır. Bunlardan birincisi fleksible yani esnek düz tabanlık olup, ayak havada iken ayak kavisi görülür, ayak yere basınca taban düzleşir. Bu durum zararsız düz tabanlıktır. Genetik yatkınlık yok ise 7 yaşından sonra ayak bağlarının yeterli güce ulaşması ile düzelir. Genetik yatkınlık söz konusu ise yani anne, baba veya yakın akrabalardan birinde düz tabanlık var ise o zaman 7 yaşından sonra da düz tabanlık kalıcı olarak devam edebilir. Diğer, tip ise rijid yani sert düz tabalıktır. Bu tipte hastanın ayağı gerek yere basarken gerekse yere basmadığı zaman ayak iç kavisinin olmadığı görülür. Düz tabanlığın en önemli tipi budur. Ayakbileği kemiklerinin aralarındaki uyumun bozulması sonucu ortaya çıkar ve erken tedavi edilmesi kalıcı sakatlıkları önleyebilir. Yapılan muayene sonucunda düz tabanlığın esnek tip mi yoksa sert tip mi olduğu tespit edilir. Esnek tip düz tabanlık hakkında aileye bu durumun önemli bir durum olmadığı, genetik geçiş yok ise 8 yaşına gelindiğinde düzeleceği hakkında bilgi verilir. Sert tip ise radyolojik tetkiklere(röntgen- bilgisayarlı tomografi gibi) baş vurularak sebebi hakkında araştırma yapmak gerekir. Sert tip düztabanlık sebebleri arasında tıbbi olarak ''vertikal talus'' olarak adlandırılan durumun tespit edilmesi durumunda derhal cerrahi tedavi gerekebileceği hakkında aileye bilgi verilir. Bu hastalığın tedavi edilmemesi ileri yaşlarda ciddi ayak deformitelerine yol açar ve yürümeyi bozar.

Düz tabanlık tedavisi için çocukların ev içinde ve devamlı ayakkabı giymesi sakıncalıdır. Ayaklar düzgün gelişsin diye ayakkabı giydirilmez. Ayakkabı ayağın gelişmesini, kemik ve kasların kuvvetlenmesini önler. En iyisi ev içinde çorap-patik-çıplak ayakla dolaşmasıdır. Düz tabanlığın düzelmesi için bebek ve çocuklara giydirilen ortopedik ayakkabıların ve tabanlıkların hiç yararı yoktur. Yanlış ve gelişigüzel ayakkabı giydirmek sakıncalıdır. Çocuklar için yürüme döneminde ideal ayakkabı sert tabanlı, topuklu, içten destekli, sert kenarlı ayakkabılardır. Bunlara yürüyüş ayakkabısı denir.

Şunu vurgulamak gerekir ki, 3-4 yaşına kadar ailelerin çocuğum düz taban endişesiyle doktor doktor dolaşması, stres çekmesi ve para harcaması gereksizdir.

İçe Basma (Intoeing): Normalde yürürken ayak düz veya hafif dışa dönüktür. Bazen çocuklarda yürürken ayak ucunda içeri dönüklük olduğunu görürüz. Bu çok sık görülen bir durumdur. Özellikle çocuklar yürürken koşarken daha belirgin hale gelir. İki yaşına geldiğinde bu durum büyük oranda düzelir. Bu durum aileleri son derece rahatsız etmektedir. Aileler çocuk yürümeye başlar başlamaz genelde hekime başvururlar. İki yaşında düzelmeyen çocuklarda da gene bu durum büyük oranda 7-8 yaşlarına kadar kendiliğinden düzelir ve herhangi bir tedaviye ihtiyaç göstermez. Bu durumun daha hızlı düzelmesi için herhangi bir ortez alçı ya da özel yapım ayakkabı yoktur.

İçe basmaya neden olan durumlar şunlardır:

1) Tibia (kaval kemiği) içe dönüklüğü: Bu durum tibia kemiğinde olması gereken hafif bir dışa dönüklüğün olmamasından kaynaklanır. Genellikle 4 yaşa kadar kendiliğinden düzelir. 1-3 yaş arasındaki içe basmanın en sık nedenidir. Eğer bu durum 8 yaş üstünde halen devam ediyorsa bazı durumlarda ameliyat ile düzeltilmesi gerekebilir.

2) Kalçada femur boyun açısının artmış olması: 3-6 yaş arasındaki çocuklarda içe basmanın en sık nedenidir. Bu durum da genellikle 8 yaş üstünde düzelir. 8 yaş üstünde aşırı derecede içe dönüklük ve kalça hareketlerinde dışa dönmede aşırı kısıtlılık varsa bilgisayarlı tomografi gibi özel yöntemlerle ölçüm yapılıp cerrahi tedavi planlanabilir.

3) Düz tabanlık: Düz tabanlığı olan çocuklar yürüken ayaklarını içeri döndürerek daha iyi denge sağlayabilirler. Denge sorunu olan ve ağrı şikayeti olan çocuklarda tabanlık kullanılabilir. Ancak akılda tutulmalıdır ki tabanlıklar sadece şikayetleri ortadan kaldırabilir, düz tabanlığı tedavi etmezler.

4) Metatarsus adduktus: Ayağın uç kısımının içe dönük olması durumudur. Bebeğin anne karnındaki pozisyonu ile ilişkilidir. Vakaların çoğu kendiliğinden düzelir. Bebek doğduktan sonra 2-3. aylarda düzelmeyen vakalarda aile genellikle bu durumu farkeder ve doktora başvurur. Genellikle bu hastalara germe egzersizleri verilir. Dirençli ya da sert olgularda alçı veya özel ayakkabılar ile tedavi edilirler. Bu hastalarda cerrahi tedavi nadiren gerekli olur.

5) Çocuklarda çarpı bacak-O bacak deformiteleri: Genellikle 6 yaşa kadar düzelir. Düzelmeyen olgularda uygun tedaviler planlanır.