ÇOCUK ORTOPEDİSİ

Genel Özellikler: Çocuk kemikleri erişkin kemiklerine göre daha esnektir ve ''periost'' adı verilen ve kemiği çevreleyen zar erişkine göre çok daha kalındır. Bu nedenle erişkinlerde tam bir kırığa yol açabilecek travmalar çocuklarda bükülme tipi özgün kırıklara yol açar. Kemiğin iyileşme hızı çocuğun yaşına ve kırığın yerine bağlıdır. Çocuklarda bağlar kemiklerden daha güçlüdür. Bu yüzden yetişkinlerde bağ yırtığına neden olan bir burkulma çocuklarda kırığa sebep olabilir.

Çocuklarda en sık görülen kırıklar el bileği ve dirsek kırıklarıdır. Çocuklarda kemiklerde kanlanma iyidir ve hücresel aktiviteleri yüksektir. Bu nedenle erişkinlere göre çabuk kaynar. Çocuk ne kadar küçükse kırık o kadar hızlı kaynar. Örneğin, yetişkin birinde 4-5 aydan önce kaynamayan uyluk kemiği kırığı yenidoğan bebekte 2-3 haftada kaynayabilir. Ayrıca kırık büyüme plağına ne kadar yakınsa ''remodelizasyon'' yani kendini yenileme potansiyeli o kadar yüksektir. Küçük çocukların kırıkları röntgende kötü pozisyonda gözükse bile zaman içinde kemik kendini yeniden şekillendirir ve düzgün bir hal alır. Buna kemiğin remodelizasyon yeteneği denir. Ancak kemiğin remodelizasyon yeteneğinin de bir sınırı vardır. Bu nedenle hangi kemiğin hangi yaşta kendini ne kadar düzeltebileceğini iyi bilmek, eğer kemikteki şekil bozukluğu remodele olamayacak seviyede ise cerrahi tedaviden kaçınmamak gerekir. Büyüme plağına yakın kırıklar, kolda omuza yakın kırıklar, uyluk kemiğinin dize yakın kısmındaki kırıklar, el bileğine yakın kırıklar ve eklem hareket eksenine paralel açılanma gösteren kırıklar diğer kırıklara göre daha kolay remodele olurlar. Kırıkta açısal bozukluk olmadan kısalma veya kırık uçlarının tam olarak karşı karşıya gelmemesi çocuklarda problem oluşturmayabilir ve hiç iz kalmadan bu kırıklar iyileşebilir.

Kemik bükülmesi (Plastik deformasyon): Genellikle önkol kemiklerindeki kırıklardan sonra oluşur. Kemik düz olması gerekirken travma sonrası bükülür. Yalnızca ortopedi uzmanı tarafından fark edilebilen bir durum olup, sağlam tarafın filmi çekildiğinde daha net ortaya konulabilir.

Yeşil Ağaç Kırığı: Daha gelişmemiş ağaç dalına benzeyen çocuk kemiklerindeki kırıklar da bu dallardaki kırıklara benzeyebilir. Kemiğin bir tarafı kırılırken karşı taraf sağlam kalır ve bükülür. Tedavi edilirken sağlam kalan taraf ta kırılmalı ve kemiğin şekli düzeltilmelidir. Eğer bu düzeltme uygulanmazsa kemikte eğrilikler ve şekil bozuklukları oluşabilir.

Torus kırığı: Çocuk kemikleri yumuşak ve esnektir. Kemiğin ekseni boyunca gelen güçler kemiğin akordeona benzer bir biçimde kendi içine katlanmasına yol açarsa bu tip kırıklar oluşur. En sık el bileğinde ve ikinci sıklıkla ayak bileğinde oluşur.

Tam kırık: Genellikle yüksek enerjili travmalarla oluşur. Kemik tam olarak ayrılmıştır.

Büyüme Plağı Kırıkları: Büyüme plağındaki kırıklar çocuk kemiklerinde büyüme kusurlarına yol açabilir. Büyüme plağı kemiğin uç kısmında yer alan ve kemiğin uzunlamasına büyümesi fonksiyonunu gören kıkırdak yapıdır. Bu yapılar bulunduğu kemiğe ve çocuğun cinsiyetine göre değişiklik göstermekle beraber genellikle 16-21 yaşlarına kadar aktiftir. Eklemlerin komşuluğunda yerleştikleri için travmalardan kolaylıkla etkilenirler. Yumuşak yapıda olması nedeniyle kemiğe göre çok daha kolay hasarlanırlar. Hasarlanmaları röntgende kolaylıkla gözden kaçabilir, o nedenle bu konuda tecrübeye sahip olan bir ortopedi uzmanı tarafından değerlendirilmeli gerekirse sağlam tarafın röntgenleri de çekilip karşılaştırılmalıdır. Bu kırıklarda anatomik yani tam redüksiyon mutlaka gereklidir. Eğer kapalı olarak yerine gelmiyorsa cerrahi tedavi uygulanmalıdır. Eğer tüm bu tedavilere rağmen büyüme plağında hasar oluşursa ilgili kemikte kısalıklar ya da açılanmalar oluşabilir. Bu konuda aile bilgilendirilmeli ve çocuklar büyüme çağının sonuna kadar düzenli aralıklarla takip edilmelidir. Eğer açılanma ya da kısalıkla karşılaşılırsa gerekli müdahaleleler uygun zamanlarda planlanmalıdır.

Çocuklarda Çıkıklar: Çocuklarda bağlar kemikten daha sağlam olduğu için çıkıklar nadirdir. En sık görülen çıkık dirsek bölgesinde "dadı dirseği" olarak adlandırılan çıkıktır. Özellikle 1-4 yaş arasında çocuğun kolundan sertçe çekilmesi veya havaya kaldırılması ile oluşur. Çocuk elini oynatamaz ve ağrısı vardır. Aile bu durumda telaşla hekime başvurur. Basit bir müdahale ile çocuğun bu çıkığı yerine oturtulur ve çocuk elini kullanmaya başlar. Aileye de çocuğun elinden çekmemeleri veya ellerinden tutarken havaya kaldırmamaları öğütlenir.

Kırık Sonrası Alçı Takibi: Çocuklarda kırık sonrası alçı uygulamasından sonraki takip son derece önemlidir. Özellikle ilk gün aile alçılı uzuvda parmaklarda şişlik, morarma gibi dolaşım bozukluğu işaretleri konusunda dikkatli olmalıdır. Bu konularda aile bilgilendirilir ve yüksekte elevasyon önerilir. Alçı içindeki kanama ve şişlik o bölgedeki dolaşımı bozabilir. Bu durumda alçı hemen gevşetilmelidir. Kırığın uygun pozisyonda olup olmadığı da belirli aralıklarla çekilen röntgenlerle izlenir. Röntgenlerde kaynama tespit edilince alçı çıkartılır ve hareket başlanır. Çocuklarda alçı sonrası hareket kısıtlılığı çok nadir görülür. Bu durumda fizik tedavi gerekebilir.