SKOLYOZ ve OMURGA HASTALIKLARI

Omurganın bel kısmı beş adet omur ve omurlar arasındaki kıkırdaklardan (disk) meydana gelir. Bel vücut ağırlığını en çok taşıyan bölge olarak bilinir.

Omurlar ise omuriliği sararak hasar görmesini engeller. ''Bel fıtığı'' (Lomber Disk Hernisi) omurlar arasındaki kıkırdağın yani disk'in şiddetli zorlama (ağır kaldırma, uzun süre aynı pozisyonda kalma, zorlanmaya maruz kalma, düşme, fazla kilo ve çok doğum vs.) sonucu yerinden kayması ve yırtılması ile omurilikten çıkan sinirleri sıkıştırması ile oluşan duruma denir.

Bel fıtığı belirtileri şunlardır:

o Bel ağrısı
o Bacaklara ağrının yayılması
o Yürümede ve oturmada güçlük
o Ayaklarda uyuşma
o Hareketlerde kısıtlılık
o İdrar tutmada zorluk
o İktidarsızlık

Bel Fıtığında Cerrahi Dışındaki Tedavi Yöntemleri

Bel fıtığı tanısı konulan bir hastaya doktor istirahat, ağrıya neden olan yangıyı azaltmaya yönelik steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ), ağrı kontrolü için ağrı kesiciler, fizik tedavi, egzersiz veya epidural steroid enjeksiyonları gibi tedavi yöntemleri önerebilir.

Bel fıtığı hastalığı ileri seviyeye ulaşmamış ise ve hastanın işe devam etmesi gerekiyorsa tedaviye başlamanın yanı sıra, bir hemşire ya da fizyoterapist yardımı ile bele aşırı yük bindirmeden günlük aktivitelerin nasıl yapabileceğine dair hasta doktorundan bilgi almalıdır.

Cerrahi olmayan bel fıtığı tedavisinin amacı, fıtıklaşmış diskten kaynaklanan sinir tahrişini azaltmak ve hastanın genel durumunu düzelterek omurgayı koruyarak genel işlevselliğini artırmaktır.

Hekim tarafından bel fıtığı için önerilebilecek ilk tedaviler arasında fizik tedavi uygulamaları vardır. Bu uygulanmalar bel fıtığı ağrısını, yangıyı ve kas spazmını azaltabilir ve sonrasında bir egzersiz programına başlanmasını kolaylaştırır.

Bel fıtığında ilaç tedavisi yöntemi

Ağrıyı kontrol etmeye yarayan ilaçlara ağrı kesiciler (analjezikler) denir. Çoğu durumda bel ve bacak ağrısı aspirin veya asetaminofen gibi yaygın olarak kullanılan (reçetesiz satılabilen) ağrı kesicilere cevap verir. Ağrının bu ilaçlar ile kontrol edilemediği hastalarda, steroid olmayan anti-inflamatuar ilaçlar (NSAİİ'ler) denilen bazı analjezik-antiinflamatuar ilaçlar bel fıtığı sonucu oluşan ve ağrının asıl kaynağı olan tahriş ve yangının kontrolü için eklenebilir.

Eğer şiddetli ve geçmeyen ağrı varsa hekim kısa bir süre için narkotik analjezikler de reçete edebilir. Bazı durumlarda tedaviye kas gevşeticiler eklenebilir. Ağrı kesici ve NSAİİ'lerin uzun süreli kullanımının doğurabileceği sorunlar (mide rahatsızlığı veya kanaması, böbrek problemleri vs.) açısından hasta doktor tarafından takip edilmelidir.

Anti-inflamatuar etkileri olan başka ilaçlar da mevcuttur. Kortizonlu ilaçlar (kortikosteroid) bazen çok şiddetli bel ve bacak ağrısı için kuvvetli anti-inflamatuar etkileri sebebi ile reçete edilirler. NSAİİ'ler gibi kortikosteroidlerin de yan etkileri olabilir.

Epidural Kortizon Uygulamaları

Tecrübeli hekimler tarafından uygulandığında son derece güvenli bir işlemdir. Cerrahi tedavi gerektirmeyen ve ilaç tedavisi ve fizik tedaviden fayda görmeyen bel ve boyun fıtıklarında, foraminal daralma ve omurgada dar kanal hastalarında uygulanır. Bu işlem bölgesel bir enjeksiyon olduğu için kortizonun sistemik yan etkileri bu işlemde görülmez.

Bu işlemdeki amaç fıtık dokusu veya omurilik daralması nedeniyle sinir dokusu etrafında oluşmuş ödemi azaltıp siniri rahatlatmak ve ağrıya neden olan maddelerin salınımını engellemektir.

Bu işlem genelde 20 gün-1 ay arayla 2 kez tekrarlanır. Yılda en fazla 3 kez yapılır. Orta vadede çok iyi sonuçları vardır. Bazı vakalarda uygun bir bel rehabilitasyon programı ile fıtığın tekrarlamadığı ve gerilediği de izlenebilir.

Epidural kortizon uygulanırken aynı zamanda beldeki faset eklemlerden kaynaklanan ağrının giderilmesinde bu eklemlerdeki ağrının hissedilmesinden sorumlu sinirlere ve faset eklemlerin kendisine de kortizon uygulaması yapılabilmektedir. Bu da faset eklem kaynaklı bel ağrılarının tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir.

Disk İçi Radyofrekans (RF) Uygulamaları

Radyofekans enerjisi kullanılarak bel ve boyun fıtıklarının oluşturduğu basıyı ortadan kaldırma girişimidir. Küçük ve ameliyat gerektirmeyen fıtıkların tedavisinde altın standart olarak kullanılmaktadır.

Ameliyathane koşularında tamamen steril şartlarda hazırlanan hasta, görüntüleme cihazları eşliğinde disk dokusu içine öncül ince kılavuz bir iğne ile girilerek işlem yapılacak bölge doğrulanır. Bu kılavuz iğnenin içerisinden ''Bipolar Radyofrekans'' enerjisi verecek uygulayacak ucu hareket edebilen bir prob yerleştirilir. Bu probun ucu hareketli olduğu için ameliyathane röntgeni yardımı ile fıtıklaşmış ve hedeflenen bölgeye kolaylıkla ulaşılır. İşlem yaklaşık 2 dakikada tamamlanır. Acısız ve ameliyatsız, anestezi uygulanmadan yapılan bu uygulama etkin bir yöntem olup radyofrekans enerjisi ile diskte küçülme ve büzülme sağlanır. Küçülen disk sayesinde hastalar ağrıdan kurtulur.

Bu girişimden 1 saat sonra hasta evine dönebilir. 2 gün yatak istirahati ve özellikle ilk hafta ayakta fazla kalmaması ve ağır yük kaldırmaması önerileri ile taburcu edilir. Belirli koşullarda oldukça etkin bir yöntem olup ameliyat gerektirmeyen tek problemi bel fıtığı olan ''uygun hastalarda'' başarı oranları % 90'lar civarındadır.

Ayrıca faset eklem kireçlenmelerine bağlı bel ağrılarında bu eklemlere giden sinirlerin radyofrekans ile yakılması işlemi de yaygın olarak uygulanan bir yöntemdir. Özellikle daha önce faset eklemlere kortizon uygulanmış ve ağrısı geçmiş ancak daha sonra tekrarlamış hastalarda ağrıya neden olan sinir kalıcı olarak yakıldığı için güvenilirliği yüksek bir yöntemdir.

Ozon Diskektomi (Ozon Nukleolizis)

Diskin içine ozon gazı uygulamasıdır. Ozon nükleozis adı da verilir. Uygun vakalarda %80'in üzerinde başarı şansı mevcuttur. Hasta işlemden sonra aynı gün evine dönebilir. Ozon diskektomi nörolojik defisiti olmayan yani kol veya bacaklarda belirgin güçsüzlüğü olmayan fıtık olgularında uygulanabilen bir yöntemdir. Diğer disk içi yöntemlere benzer bir yöntem olmakla beraber burada disk içine ozon enjekte edilmektedir. Ozon nükleolizis'in kullanım endikasyonları disk içi radyofrekans uygulamaları ile aynıdır. Komplikasyon oranları hemen hemen yok denecek kadar azdır.

Cerrahi Tedavi

Bel fıtığı ameliyatının amacı fıtıklaşmış diskin sinirlere baskı yaparak tahrişini ve bu şekilde ağrı, kuvvet kaybı gibi şikayetlere sebep olmasını önlemektir. Bel fıtığı ameliyatında en yaygın uygulanan yönteme diskektomi ya da kısmi diskektomi denir. Bu yöntem fıtıklaşmış diskin bir kısmının çıkarılmasıdır.

Diskin tam olarak görülebilmesi için diskin arkasındaki lamina denilen kemik oluşumun küçük bir kısmının çıkarılması gerekebilir. Fıtıklaşmış disk dokusu özel tutucular yardımıyla çıkartılır. Sinire baskı yapan disk parçası çıkartıldıktan sonra sinirdeki tahriş kısa zamanda yok olarak tam iyileşme sağlanabilir. Günümüzde bu işlem yaygın olarak bir endoskop (Endoskopik Diskektomi) ya da mikroskop (Mikroskopik Diskektomi) kullanılarak küçük cerrahi kesiler ile yapılabilmektedir. Endoskopik diskektomi'nin tekniği ve avantajları ilgili bölümde detaylı olarak anlatılmıştır.